Kunst & Cultuur

Nadat de Romeinen in de 6e eeuw v.Chr. hun koning hadden verjaagd, werd Rome een republiek. Geleid door een raad van rijke mannen, de Senaat, werd Rome in de eerste eeuwen voor Christus de machtigste staat van de wereld. In de laatste eeuw v.Chr. ging het echter mis: machtige legeraanvoerders zorgden ervoor dat Rome bijna ten onder ging door vele burgeroorlogen. Daar kwam een eind aan onder Augustus, die wordt gezien als eerste keizer van Rome. Officieel was het echter nog steeds de Senaat, die de macht had. De Senaat hoopte nog heel lang dat ze van de keizer af konden. Pas in de loop van de eerste eeuw n.Chr. werd het keizerschap een instituut. Deze lezing gaat over dit instituut in de 1e eeuw n. Chr.: Waar woonde de Romeinse keizer? Hoe zag zijn dagindeling eruit? Wat was zijn relatie met de adel? Welke bouwwerken liet hij voor de Romeinen bouwen? We kennen de Romeinse keizers uit de biografieën die al in de oudheid over hen geschreven zijn. Sommige keizers hadden een goede reputatie, anderen juist niet. We weten nu dat deze reputatie, goed of slecht, niet altijd verdiend was. In deze lezing ligt de nadruk op keizer Domitianus, die van 81 tot 96 n.Chr. over het Romeinse Rijk heerste. Over hem gaat de tentoonstelling die vanaf oktober 2021 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden te zien is. Domitianus liet een groot paleis bouwen, waarvan de resten nog steeds op de Palatijn te zien zijn. Ook was hij één van de bouwers van het Colosseum in Rome. Vele voorwerpen uit zijn regeringsperiode zijn op deze tentoonstelling te zien.

Hofjes spreken door hun verborgen ligging achter mooie toegangspoorten die op een rijke geschiedenis duiden, bij veel mensen tot de verbeelding. In deze cursus kunt u meer horen over het ontstaan van die schilderachtige plekken, en dan specifiek in Gouda. Maar daarmee is niet alles gezegd. Was het leven wel zo mooi als de eerste indrukken ons doen geloven? U hoort er alles over op de cursusavond en tijdens de bijbehorende stadswandeling.

De wandeling is op zaterdag na de lezing van 10:00-12:00 uur. 

Perspectief is de kunst om voorwerpen zo in het platte vlak af te beelden, dat zij driedimensionaal lijken. Door iets in perspectief af te beelden tonen kunstenaars de wereld zoals onze ogen die zien. Wij zijn door onze kunst en fotografie gewend aan het gebruik van perspectief. Veel culturen in de oudheid gebruikten het perspectief echter niet. Het gebruik van perspectief is een uitvinding van de Grieken. In deze cursus laat ik zien hoe het perspectief zich ontwikkelde. In de eerste lessen kijken we naar de kunst van de Egyptenaren en de Grieken uit de Bronstijd, die nog geen perspectief gebruikten. Daarna volgen we hoe de klassiek Griekse kunst voor het eerst pogingen doet om mensen en voorwerpen in perspectief af te beelden. Het gebruik van perspectief werd door de Romeinen van de Grieken overgenomen. Zij verdwijnt echter snel als de Christenen hun kerken gaan versieren met mozaïeken. De ontwikkeling van deze mozaïeken wordt in de laatste les gevolgd.

In drie bijeenkomsten maakt u kennis van de belangrijkste volkeren die hun stempel op Sicilië hebben gedrukt en waarvan de sporen tot op heden zichtbaar zijn. Wederzijdse beïnvloeding en een ware smeltkroes van cultuuruitingen van Siculiërs, Feniciërs, Grieken, Romeinen, Byzantijnen, Arabieren, Normandiërs, Hohenstaufen en Spanjaarden. Aan de hand van talloze afbeeldingen worden de ontwikkelingen van de architectuur (van griekse tempel tot barokke kerk) en de beeldende kunsten getoond. Mythologische verhalen onthullen avonturen van goden en godinnen uit de Oudheid. Historische figuren komen tot leven, maar ook zeden en gewoonten krijgen de nodige aandacht. Kortom, een inspirerende reis van 2500 jaar cultuur die u zal verwonderen en inspireren.

Invloedrijke pionier van de abstracte en non-figuratieve kunst, belangrijke vertegenwoordiger en woordvoerder van "De Stijl", kunsttheoreticus en kunstschilder, Piet Mondriaan zoekt en ontwikkelt een unieke, zeer herkenbare kunsttaal, die de werkelijkheid reproduceert in de vorm van steeds strakkere en abstractere combinaties van lijnen en primaire kleuren. Achter deze blijkbaar simpele geometrische patronen, verbergt zich een grotere complexiteit: Mondriaan duwt de visie van de werkelijkheid naar een diepere niveau, en nodigt ons uit om "het ware achter het scherm" te vinden. Het resultaat is een zoektocht naar harmonie, bereikbaar door - letterlijk - het bevrijden van onze manier naar de dingen te kijken.

Op romaanse timpanen zien we heel vaak  afbeeldingen van apocalyptische visioenen waarbij Christus verscheen als leraar-verlosser of - tegen het einde van de 12e eeuw - als de strenge rechter van het Laatste Oordeel. De iconografie van deze timpanen was grotendeels op teksten gebaseerd. Vanzelfsprekend dienden Bijbelteksten zoals de Openbaringen van Johannes, het evangelie van Matteüs en het boek Daniël als inspiratiebron, maar ook uit de uit de Oudheid overgeleverde  teksten  speelden een rol. De lezing “romaanse timpanen” begint dichtbij, namelijk in Maastricht, waar op het timpaan van de Sint Servaaskerk Christus als leraar wordt verbeeld. Via Moissac en Beaulieu komen wij bij de complexere iconografie van de timpanen van Conques en Autun, die ieder op hun eigen manier de Christus van het Laatste Oordeel, met de daarbij behorende hel en hemel afbeelden. De elementen, die in deze timpanen voorkomen, zullen in hoge mate de iconografie van de gotische timpanen bepalen. Het timpaan van Vezelay lijkt bij oppervlakkige bestudering qua vorm enigszins op dat van Autun. Christus wordt hier echter niet als rechter afgebeeld, maar als degene die zijn apostelen er op uit stuurt om de heilige boodschap te verkondigen. Met de bespreking van dit laatste timpaan beëindigen we de iconologische reis langs Romaanse kerken.

Deze lezing wordt alleen online gegeven.

In 2022 vieren we het feit dat Gouda 750 jaar daarvoor van graaf Floris V stadsrechten ontving. In deze lezing hoort u hoe de middeleeuwse Gouwenaar leefde en hoe Gouda de turbulente 16e eeuw door kwam. Onze stad werd bekend door haar kaas en pijpen maar werd daar eigenlijk wel het grote geld mee verdiend? En hoe religieus waren die stadsbewoners met hun grote Sint Janskerk nu eigenlijk? Tijdens de avondlezing horen we al veel antwoorden op deze vragen, maar op de wandeling door de stad op de zaterdag na de lezing zien we zelf hoe de stad zich in acht eeuwen ontwikkelde tot het huidige Gouda. De wandeling is op zaterdag na de lezing. Tijd in overleg met de cursist.

De betekenis van (mythologische) dieren en andere wezens in Romaanse kerken. Bernardus van Clairvaux schreef in zijn Apologia (1125) verontwaardigd over het rijkelijk aanwezige beeldhouwwerk in de romaanse kerken: "Wat betekent daar die belachelijke monsterlijkheid, en wonderlijke afzichtelijkheid? En wat doen daar die onreine apen, die woeste leeuwen, die monsterlijke centauren, die halfmensen, gevlekte tijgers (..)?" Bernardus wist - in tegenstelling tot de hedendaagse mens - best wel wat de betekenis was van die vreemde wezens in de kerk, maar vond dat ze de monniken te veel afleidden van hun eigenlijke taak, het bidden. In deze lezing zal wordt ingegaan op de symbolische betekenis van deze dieren en halfmensen en op welke teksten de beeldsymboliek is gebaseerd.

Deze lezing wordt alleen online gegeven.

Door de vele illustraties en teksten die er zijn overgeleverd, kan men zich tegenwoordig een goed beeld vormen hoe de middeleeuwse tuin er idealiter moet hebben uitgezien. Zo kunnen we nagaan waar de tuinen voor werden gebruikt, wat voor planten er groeiden en hoe de tuinen werden ingedeeld. In de tuin werd geminnekoosd en muziek gemaakt én natuurlijk groeiden er bloemen en planten en werden er kruiden en groenten geteeld. Toch geeft niet iedere middeleeuwse afbeelding van een tuin de werkelijkheid goed weer. De eerste en ideale tuin was volgens de middeleeuwers de paradijstuin, zoals deze beschreven wordt in het Boek Genesis. In de lusthoven en kloostertuinen probeerde men het idee van die paradijselijke tuin te benaderen en hadden bepaalde planten en bloemen en tuindecoraties een symbolische waarde. De minnaar in het Hooglied noemt zijn geliefde een ‘gesloten tuin’. Het zal in de lezing duidelijk worden dat men deze beeldspraak toepasselijk achtte op Maria. Ook in de seculiere wereld hadden bepaalde planten een symbolische betekenis. Deze lezing bespreekt zowel de “werkelijke” als de symbolische middeleeuwse tuinen.

Deze lezing wordt alleen online gegeven.

De Toscaanse stad Siena, nu bekend als 'stad van de Palio', was een van de belangrijkste en rijkste Italiaanse steden van de Middeleeuwen. Maar het evenement Palio, dat twee keer per jaar wordt georganiseerd, is slechts de top van de ijsberg die langzaam de schoonheid, het unieke culturele erfgoed en het plezier van het leven onthult van een stad die nog steeds intact blijft in haar structuur, geest en tradities. Een unieke kans om een onvergetelijke en mysterieuze stad te leren kennen, in perfecte balans tussen verleden en heden.